ท่อเหล็กร้อยสายไฟ

ในการเดินสายไฟฟ้านั้น ถึงแม้ฉนวนที่หุ้มสายไฟฟ้า จะมีความแข็งแรงทนทานพอสมควร แต่ว่ามันยังไม่แข็งแรงพอที่จะทนต่อแรงกระแทกต่าง ๆ จากภายนอกได้ ดังนั้นเพื่อการป้องกันสายไฟฟ้า ไม่ให้ได้รับความเสียหายและสามารถใช้งานได้ยาวนาน การใช้ท่อในงานไฟฟ้ามีจุดประสงค์เพื่อป้องกันอันตรายที่อาจเกิดกับสายไฟ และให้เหมาะสมกับการเดินสายไฟในแต่ละพื้นที่ ท่อร้อยสายอาจจะทำมาจากวัสดุที่เป็นโลหะ เช่นเหล็ก อะลูมิเนียม หรือวัสดุที่เป็นอโลหะ เช่น พลาสติกหรือแอสเบสโตส

ชนิดของท่อร้อยสาย
ท่อร้อยสายไฟที่นิยมใช้กันมากในการเดินสายไฟฟ้าปัจจุบัน มีดังต่อไปนี้

  ท่อโลหะบาง
EMT : Electrical Metallica Tubing

ทำด้วยแผ่นเหล็กกล้าชนิดรีดร้อนหรือรีดเย็น หรือแผ่นเหล็กกล้าเคลือบสังกะสี ผิวภายในเคลือบด้วย ฮอทดิปกัลวาไนท์ (Hot dip galvanized) หรืออาจเคลือบด้วย อีนาเมล (Enamel) เป็นตามมาตรฐานของแต่ละผู้ผลิต ทำให้ผิวท่อเรียบทั้งภายใน และภายนอกท่อและมีความมันวาว ปลายท่อเรียบทั้ง 2 ด้านไม่สามารถทำเกลียวได้ มาตรฐานกำหนดให้ใช้ตัวอักษรสีเขียวระบุชนิด และ ขนาดของท่อ โดยเรียกกันทั่วไปว่าท่อ EMT ซึ่งในปัจจุบันมีขนาดตั้งแต่ 1/2" - 2" และยาวท่อนละ 10 ฟุต หรือ ประมาณ 3 เมตร 

ท่อเหล็กร้อยสายไฟ EMT : Electrical Metallica Tubing  ใช้เดินลอยในอากาศ หรือฝังในคอนกรีต แต่ห้ามนำไปฝังดิน หรือฝังในพื้นคอนกรีต ในสถานที่อันตราย ระบบแรงสูง หรือบริเวณที่อาจะเกิดความเสียหายทางกายภาพ ขนาดท่อที่มีขายในท้องตลาดคือ 1/2" , 3/4", 1" , 11/4", 11/2" , 2"  การดัดท่อชนิดนี้ให้ใช้ Bender ที่มีขนาดเท่ากับขนาดท่อ ท่อเหล็ก EMT เป็นท่อโลหะที่ผนังท่อบาง ไม่อาจเกลียวได้ เหมาะกับการใช้งานตามที่พักอาศัย

ขนาดและมิติท่อต่อสาย EMT : Electrical Metallica Tubing

อนุญาตให้ใช้งาน

• ในสถานที่เปิดโล่งและซ่อน (Exposed and Concealed)
  
• ท่อ EMT สามารถใช้งานได้ในสถานที่เปิดโล่ง และซ่อนได้ในสถานที่เปียก (Wet Location)
• ท่อ EMT สามารถใช้ในสถานที่เปียกได้ ถ้ามีอุปกรณ์ช่วย เช่น Support Bolts, Straps, Scarves เป็นแบบที่ต่อต้านการผุกร่อน

• ในสถานที่ระหว่างการติดตั้งหรือหลังจากนั้นอาจได้รับความเสียหายทางกายภาพอย่างรุนแรง
• ไม่ควรใช้ท่อ EMT ในที่มีการกระทบทางกล
• ไม่ใช้ฝังใต้ดิน
• ไม่ใช้ในระบบแรงสูง

เช่นเดียวกับท่อ RSC ไม่อนุญาตให้ใช้ท่อ EMT เป็นตัวนำสำหรับท่อลงดิน

ท่อ EMT  ห้ามทำเกลียว การต่อท่อใช้ข้อต่อชนิดเดียวไม่มีเกลียว เช่น แบบใช้สกรูไข

^|_{ท่อโลหะหนาปานกลาง}
IMC : Intermediate Metal Conduit 

ทำด้วยแผ่นเหล็กกล้าชนิดรีดร้อนหรือรีดเย็น หรือแผ่นเหล็กกล้าเคลือบสังกะสี ผิวภายในเคลือบด้วย ฮอทดิปกัลวาไนซ์ (Hot dipp galvanized) หรือ อีนาเมล (Enamel) ตามมาตรฐานของแต่ละผู้ผลิต ทำให้ผิวท่อเรียบทั้งภายใน และภายนอกท่อ และมีความมันวาว ท่อ IMC มีความหนากว่า ท่อ EMT โดยปลายท่อ IMC จะทำเกลียวไว้ทั้ง 2 ด้าน มาตรฐานกำหนดให้ใช้ตัวอักษรสีส้ม (บางครั้งอาจเห็นเป็นสีแดง) ระบุชนิดและขนาดของท่อ เรียกกันทั่วไปว่าท่อ IMC มีขนาดตั้งแต่ 1/2"- 4" และยาวท่อนละ 10 ฟุต หรือประมาณ 3 เมตร

ท่อ IMC ใช้เดินสายภายนอกอาคาร หรือฝังในผนัง-พื้นคอนกรีตได้ ขนาดท่อที่มีขายในท้องตลาดคือ 1/2", 3/4" ,11/4" , 11/2" , 2" , 21/2" , 3" , 31/2" และ 4" การดัดท่อชนิดนี้ใช้ Hickey ที่มีขนาดเท่ากัน
ท่อ IMC มีผนังท่อหนาปานกลาง สามารถทำเกลียวที่ปลายท่อเพื่อต่อขยายได้ มีความหนาแน่นน้อยกว่า RSC แต่ก็สามารถนำมาใช้แทนท่อ RSC ได้ในงานต่าง ๆ

ขนาดและมิติท่อต่อสาย IMC

• ทุกสภาพอากาศและทุกสถานที่ (All atmospheric conditions and Occupancies)
  
• ในสภาพแวดล้อมที่การผุกร่อน (Corrosive Environment) ท่อ IMC, ข้องอ Ebonies, ข้อต่อ Couplings และเครื่องประกอบ Fittings อนุญาตให้ติดตั้งในคอนกรีตฝังดินโดยตรงได้  เมื่อมีการป้องกันผุกร่อนที่เหมาะสมกับสภาพการใช้งาน
  
• ดินที่มีการผุกร่อน ท่อ IMC อนุญาตให้ติดตั้งในดินที่มีการผุกร่อนได้แต่ต้องล้อมด้วยคอนกรีตหนาไม่น้อยกว่า 50 mm
  
• สถานที่เปียก (Wet Location) ท่อ IMC ต้องมีอุปกรณ์ช่วย เช่น ตัวรับ (Support), สลักเกลียว (Bolts), สแตรป (Straps), สกรู (Scarves) ที่เป็นแบบต่อต้านการผุกร่อน

• โค้งงอของ IMC ทำได้โดยต้องไม่ทำให้ท่อเกิดความเสียหาย และเส้นผ่านศูนย์กลาง ภายในท่อต้องไม่ลดลงมากเกินไปรัศมีการโค้งงอต้องไม่น้อยกว่าค่าในตาราง
• โค้งงอของ ท่อ IMC รวมต้องไม่เกิน 4 โค้ง ( 360 องศา ) ระหว่างจุดดึง 2 จุด

• การจับยึด ( Securely Fastened ) ท่อ IMC จะต้องจับยึดภายใน 900 mm จาก Outlet box, junction box, device box, Cabinet, conduit body หรือจุดสิ้นสุดของท่อ
• การรองรับ ( Support )  ท่อ IMC จะต้องรองรับเพื่อให้มั่นคง ดังต่อไปนี้ 
  ท่อจะต้องมีการรองรับทุกระยะ 3.00 m

• เมื่อท่อ IMC ติดตั้งเข้า กล่อง เครื่องประดับ หรือ เครื่องห่อหุ้ม ต้องจัดให้มีการ Bushing เพื่อป้องกันฉนวนของสายไฟฟ้า

^|_{ท่อโลหะหนา}
RSC  : Rigid Steel Conduit 

ทำด้วยแผ่นเหล็กกล้าชนิดรีดร้อนหรือรีดเย็น หรือแผ่นเหล็กกล้าเคลือบสังกะสีทั้งภายนอกและภายใน ทำให้ผิวท่อเรียบทั้งภายใน และภายนอกท่อ แต่ผิวจะด้านกว่าและหนากว่าท่อ EMT และ IMC ปลายท่อทำเกลียวไว้ทั้ง 2 ด้าน มาตรฐานกำหนดให้ใช้ตัวอักษรสีดำ ระบุชนิดและขนาดท่อเรียกกันทั่วไปว่าท่อ RSC มีขนาดตั้งแต่ 1/2"-6" และยาวท่อนละ 10 ฟุตหรือประมาณ 3 เมตร ดังรูป

ท่อ RSC ใช้เดินนอกอาคาร หรือฝังในผนัง-พื้นคอนกรีตได้ ขนาดท่อที่มีขายในท้องตลาดคือ 1/2" , 3/4", 11/4", 11/2", 2" , 21/2", 3" , 31/2" , 4" , 5" และ 6" การดัดท่อชนิดนี้ใช้ Hickey หรือเครื่องดัดท่อไฮดรอลิคที่มีขนาดเท่ากัน สำหรับท่อที่มีขนาดใหญ่ อาจใช้ข้อโค้งสำเร็จรูปคล้ายกับข้อโค้งสำเร็จรูปของท่อ IMC ที่วางขายทั่วไปได้เช่น ข้อโค้ง 90 องศา

ท่อโลหะหนา ( Rigid Steel Conduit, RSC ) ท่อ RSC เป็นท่อโลหะที่มีผนังท่อหนา สามารถตีเกลียวได้ ท่อ RSC ออกแบบสำหรับป้องกันสายเคเบิ้ล ท่อ RSC เป็นท่อที่มีความแข็งแรงที่สุด เพราะท่อ RSC ที่ทำมาจากเหล็กกล้าเรียกว่า Rigid Steel Conduit ส่วนมากจะผ่านกระบวนการชุบด้วยสังกะสี ( Galvanized ) ซึ่งจะป้องกันสนิมได้อย่างดีและสามารถทนต่อสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ได้ดี

• การโค้งงอของท่อ RSC ทำได้โดยต้องไม่ให้ท่อเกิดความเสียหาย และเส้นผ่านศูนย์กลางภายในท่อต้องไม่ลดลงมากเกินไป รัศมีการโค้งงอต้องไม่น้อยกว่าค่าในตาราง
• การโค้งงอของท่อ RSC รวมต้องไม่เกิน (360 องศา) ระหว่างจุด 2 จุด

• การจับยึด ( Securely Fastened ) ท่อ RSC ต้องยึดกับที่ให้มั่นคงด้วยอุปกรณ์จับยึดทีเหมาะสมโดยมีระยะห่างระหว่างจุดจับยึดไม่เกิน 3.00 m และห่างจากกล่องต่อสาย หรืออุปกรณ์ต่าง ๆ ไม่เกิน 0.90 m
• การรองรับ ( Support )  ท่อ RSC จะต้องรองรับเพื่อให้มั่นคง ดังต่อไปนี้
  ท่อจะต้องมีการรองรับทุกระยะ 3.00 m
  ระยะการรองรับของการเดินท่อแบบตรง (Straigth Runs) ยอมให้เพิ่มได้ตามตาราง

Maximum Distance Between  
Rigid steel  
Conduit Supports

Metric 
Designator

 ท่อโลหะอ่อน
( Flexible Metal Conduit )

ทำด้วยแผ่นเหล็กกล้าเคลือบสังกะสีทั้งผิวภายนอกและภายใน เป็นท่อโลหะอ่อนสำหรับร้อยสายไฟฟ้าที่มีความอ่อนตัว โค้งงอไปมาได้ เหมาะสำหรับต่อเข้ากับดวงโคม มอเตอร์หรือเครื่องจักรกลที่มีการสั่นสะเทือน ท่อโลหะอ่อนมีขนาดตั้งแต่ 1/2"- 4"

 
รูปที่แสดงผิวท่อโลหะอ่อน 

ท่อโลหะอ่อนหรือท่อเฟล็กซ์ (Flexible metal conduit) ใช้เดินในสถานที่แห้งและเข้าถึงได้ ห้ามใช้ท่อโลหะอ่อนหรือท่อเฟล็กซ์เดินในสถานที่เปียก, ในช่องขึ้นลง , ในห้องเก็บแบตเตอรี่ , ในสถานที่อันตราย , ฝังดินหรือฝังในคอนกรีต ขนาดท่อโลหะอ่อนที่มีขายในท้องตลาดคือ 1/2", 3/4", 1",11/4",11/2", 2", 21/2", 3" และ 4" ท่อโลหะอ่อนที่ใช้ต้องมีขนาดไม่เล็กกว่า 1/2" ยกเว้นท่อโลหะอ่อนที่ประกอบมากับขั้วหลอดไฟฟ้า และมีความยาวไม่เกิน 180 เซนติเมตร การจับยึดท่อชนิดนี้ต้องมีระยะห่างระหว่างอุปกรณ์ไม่เกิน 1.50 เมตร และห่างจากกล่องต่อสาย ไม่เกิน 30 เซนติเมตร และห้ามใช้ท่อโลหะอ่อนเป็นตัวนำแทนสายดินท่อโลหะอ่อนทำจากเหล็กชุบสังกะสีเป็นท่อสายทำด้วยแผ่นโลหะ (Metal strip) ล็อกกันเพื่อให้การอ่อนตัวได้ดีจึงสามารถโค้งงอได้

ขนาด

Min.Bending

Radius
(mm.)

Length of Each

Roll
 (m.)

 Min
(mm.)

 Max
(mm.)

 Length of
Each Roll
(m.)

Min
 (mm.) 

Max
(mm.) 

 Min
 (mm.)

 Max
(mm.)

Length
of Each
 Roll
(m.)

  Min
 (mm.)

  Max
 (mm.)

 Min
 (mm.) 

 Max
 (mm.) 

• ในสถานที่แห้ง
• ในที่เข้าถึงได้ และมีการป้องกันความเสียหายทางกายภาพ
• ให้ใช้สำหรับเดินเข้าบริภัณฑ์ไฟฟ้าหรือกล่องต่อสาย ความยาวไม่เกิน 2 m

• ในสถานที่เปียก
• ในปล่องลิฟต์หรือปล่องขนของ
• ในห้อง Bettery
• ในบริเวณอันตราย
• ฝังในดินหรือฝังในคอนกรีต
• ในสถานที่มีวัสดุที่มีผลเสียต่อสายไฟ เช่น Oil หรือ Gasoline
• ในสถานที่อาจทำให้เกิดความเสียหายทางกายภาพ
• ห้ามใช้ท่อโลหะอ่อนเป็นตัวนำ แทนสายดิน

• เหมือน RSC ยกเว้นรัศมี
• การโค้งงอของท่อ FMC รวมต้องไม่เกิน 4 โค้ง (360 องศา) ระหว่างจุดดึง 2 จุด
• ในห้อง Bettery
• การโค้งงอของท่อ FMC ทำได้โดยต้องไม่ทำให้ก่อให้เกิดความเสียหาย และเส้นผ่านศูนย์กลางภายในท่อต้องไม่ลดลง มากเกินไป รัศมีการโค้งงอไม่น้อยกว่าค่าในตาราง

• ให้ใช้สำหรับเดินเข้าบรภัณฑ์ไฟฟ้าหรือกล่องต่อสายและความยาวไม่เกิน 2 เมตร
• ห้ามใช้ท่อโลหะอ่อที่มีขนาดเล็กกว่า 15 mm
• มุมดัดโค้งระหว่างจุดดึงสายรวมกันแล้วต้องไม่เกิน 360^o
• ระยะห่างระหว่างอุปกรณ์จับยึด ต้องไม่เกิน 1.50 mm
• ห่างจากกล่องต่อสายหรืออุปกรณ์ต่าง ๆ ไม่เกิน 0.3 m

• ระยะห่างระหว่าอุปกรณ์จับยึด ต้องไม่เกิน 1.50 mm
• ห่างจากกล่องต่อสายหรืออุปกรณ์ต่าง ๆ ไม่เกิน 0.30 m

ท่อโลหะอ่อนกันของเหลว
( Liquid Flexible Metal Conduit, LFMC )

เป็นท่อโลหะอ่อนที่มีเปลือก PVC หุ้มด้านนอกเพื่อกันความชื้น ไม่ให้เข้าไปภายในท่อได้ ใช้งานในบริเวณที่ต้องการความอ่อนตัวของท่อเพื่อป้องกันสายไฟฟ้าชำรุด จากไอของเหลวหรือของแข็ง หรือในที่อันตราย ห้ามใช้ท่อโลหะอ่อนกันน้ำในบริเวณที่มีอุณหภูมิใช้งานของ สายไฟฟ้าสูงมากจนทำให้ท่อเสียหาย ท่อมีขนาดตั้งแต่ 1/2"-4" 

Min. Bending
Radius
(mm.)

Length of
Each
Roll

• ท่อ LFMC ให้ใช้ในที่เปิดโล่ง หรือในที่ซ่อน ซึ่งการใช้งานต้องการความยืดหยุ่น และ ต้องการป้องกันจากของเหลว ไอ หรือ ของแข็ง
  
• ใช้ในบริเวณอันตราย
• ฝังดินโดยตรง

• ในสถานที่อาจได้รับความเสียหาทางกายภาพ
• จำนวนสายไฟฟ้าสูงสุดในท่อโลหะอ่อนกันของเหลวต้องไม่เกิน ตามตาราง
• ต้องติดตั้งระบบท่อให้เสร็จก่อนจึงทำการเดินสาย
• ห้ามใช้ท่อโลหะอ่อนกันของเหลวที่มีขนาดเล็กกว่า 15 mm หรือใหญ่กว่า 100 mm
• ห้ามใช้ท่อโลหะอ่อนกันของเหลงเป็นตัวนำสำหรับต่อลงดิน

• เหมือน FMC, RSC
• การโค้งงอของท่อ RSC ทำได้โดยไม่ทำให้ท่อเกิดความเสียหาย และเส้นผ่านศูนย์กลางภายใน ท่อต้องไม่ลดลงมากเกินไป รัศมีการโค้งงอต้องไม่น้อยกว่าค่าในตาราง
• การโค้งงอของท่อ RSC รวมต้องไม่เกิน 4 โค้ง (360 องศา) ระหว่างจุดดึง 2 จุด

• การจับยึด Securely Fastened ท่อ LFMC จะต้องจับยึดภายใน 300 จากกล่องอุปกรณ์ต่าง ๆ
• การรองรับ Supports ก่อนเดินท่อ LFMC ในแนวราบ ที่ผ่านช่องเปิดต้องมีการรองรับทุกระยะไม่เกิน 1.40 m จำนวนสายในท่อ LFMC
• การรองรับ Supports ก่อนเดินท่อ LFMC ในแนวราบ ที่ผ่านช่องเปิดต้องมีการรองรับทุกระยะไม่เกิน 1.40 m จำนวนสายในท่อ LFMC